Velka Luka + trochę Toskanii na początek

Mała Fatra składa się z dwóch części przedzielonych przełomem Wagu. Jej południowo-zachodnia część, zwana Luczańską Małą Fatrą, jest mniej popularna od części Krywańskiej. Interesujących miejsc tu nie brakuje, choć żeby je namierzyć, to trzeba poszukać nieco głębiej, bo nie są tak szeroko opisywane w mediach jak Wielki Rozsutec czy Diery.

W tych popularnych miejscach części krywańskiej potrafi być tłoczno, choć do tatrzańskiego zagęszczenia dużo tu brakuje, natomiast część luczańska nadal pozostaje „strefą dla koneserów".  

Najwyższy szczyt Luczańskiej Małej Fatry to Velka Luka (1476 metrów). Od razu spieszę z wyjaśnieniem kwestii nazewnictwa miejsc w słowackich górach, bo często mam z tym problem. Wiele miejsc ma spolszczone nazwy, które są głęboko zakorzenione w turystycznej świadomości, jak choćby Mała Fatra i pisanie ich w słowackiej wersji wydaje mi się nieco sztuczne. Z drugiej strony wiele miejsc nie ma ogólnie funkcjonujących polskich nazw, a ich spolszczanie byłoby niezrozumiałe i po części kuriozalne, no bo kto zna słowacki szczyt „Wielka Łąka". Wybaczcie więc polsko-słowacki misz-masz nazewniczy w tej relacji, aie wydaje mi się to najrozsądniejszym wyjściem.

Wycieczkę na Velką Lukę planujemy w dwójkę z Adrianem. On przyjedzie tu z Cieszyna, a ja z Terchowej, gdzie spędzam wakacje. Posiadanie dwóch samochodów otwiera nowe możliwości przejścia grzbietu Velkej Luki, bo nie musimy robić pętli - możemy przejść cały grzbiet z innym miejscem startu a innym mety. Oczywiście można ją zrobić posiłkując się lokalną komunikacją autobusową - jest to trudniejsze, ale nie niemożliwe.

Na miejsce startu i mety wytyczonej przez nas trasy kursują autobusy miejskie linii 24 i 51, rozkłady jazdy można znaleźć tu: https://www.dpmmartin.sk/

źródło: mapy.cz

LINK DO MAPY NA MAPY.CZ

Umawiam się z Adrianem w Bystricce (miejscu końca wycieczki) o godzinie 8 rano. Potem pojedziemy jednym samochodem na miejsce startu wycieczki.

Godzina ósma to jak na połowę września stosunkowo późno, nasuwa mi się myśl, czy nie warto by tego poranka jednak spożytkować w terenie. Przychodzi mi na myśl tzw. Turczańska Toskania, czyli lekko pofałdowane tereny rolnicze położone we w Kotlinie Turczańskiej na wschód od miasta Martin. Byłem tam pewnego późnego popołudnia po zakończeniu wycieczki na Lysec na Wielkiej Fatrze (nawiasem mówiąc też z Adrianem) i bardzo mi się tam podobało. W rejonie miejscowości Turčanske Jaseno znajdują się dwie małe wieże widokowe położone tuż przy drodze, przy jednej zwanej „Rozhladna na Kalniku" rozpoczynaliśmy wycieczkę na LYSEC, a na drugą „Rozhladna na Tmi" pojechałem już sam po zakończeniu wycieczki i na tę właśnie wieżę udaję się na wschód słońca.

Nadzieje na poranne mgły rozwiały się niczym sen złoty, gdy jechałem tu z Terchovej, ale mimo wszystko tutejsza „Toskania" nie zawiodła.

Končiar i masyw Velkej Luki

Lysec

Krywańska Mała Fatra

Rozhladna na Trni

Pilnowałem czasu wyjazdu spod wieży, żeby się nie spóźnić na umówione spotkanie z Adrianem, ale się nie udało - przyjeżdżam kilka minut po ósmej. Zostawiamy jedno auto i jedziemy drugim do Vrutek na miejsce startu wycieczki. Parkujemy na końcu drogi tuż przed lasem i idziemy w górę.

 

w drodze na Minčol - Križava

Stratenec, Suchy, Mały Krywań, Klaczańska Magura

Podejście niebieskim szlakiem jest typowo słowackie, czyli strome i mozolne, ale pełni świeżych sił idziemy nawet żwawo.

 

takie se pod górę

Nad nami bezchmurne niebo, robi się coraz cieplej, Adrian narzeka na ostre światło i totalny brak chmur. Jeszcze te jego narzekania będą miały moc sprawczą, zobaczycie. Pod grzbietem zwarty las zmienia się w mieszkankę leśno-trawiasto-borowinową, szczególnie piękną i kolorową właśnie jesienią. Za tę mieszkankę bardzo cenię jesienne wycieczki w wyższe góry pozbawione drzew liściastych.

Wielka Fatra

Docieramy na grzbiet Luczańskiej Małej Fatry. Po lewej stronie mamy Minčol, po prawej jest Maly Minčol, którego nasze górskie doświadczenie nakazuje bezwzględnie nie omijać, co okazuje się być decyzją słuszną.

Minčol

na Malym Minčolu - Križava, Minčol

Maly Minčol

Na Sedle Okopy pomiędzy Minčolami znajduje się armata, pamiątka po walkach toczących się tutaj wiosną 1945 roku. Ponoć uważny obserwator może znaleźć tu pozostałości okopów, umocnień i schronów z tego okresu. Moglibyśmy wstąpić na działo, ale robimy sobie pamiątkową fotografię w bezpieczniejszy sposób.

Idziemy na Minčol. Nadal jesienna przekładanka leśno-trawiasto-borowinowa. Cały czas jest ładnie aż do szczytu, a dodatkowo w miarę podchodzenia widać coraz więcej Krywańskiej Małej Fatry jak i różnych ciekawych szczytów części luczańskiej.

 

Hoblik, Polom

Góry Choczańskie

Na górze stoi krzyż, a jakże, a trochę poniżej wierzchołka jest miejsce osłonięte od wiatru i wręcz wymarzone na popas.

Maly Minčol i Krywańska Mała Fatra

Góry Strażowskie, z przodu po prawej Kozol

Cały masyw Velkej Luki wygląda z dołu na praktycznie płaski i tak też nastawiamy na jego przejście, to znaczy że po wyjściu na górę już zakładamy luz. Jakie jest jednakże nasze zdziwienie, gdy okazuje się, że z Minčola trzeba zejść w dół aż 144 metry, co oznacza, że później trzeba będzie tyle samo, a nawet więcej podejść do góry. W sumie to niedopuszczalne, żeby tak męczyć turystę, jak tak można i kto to widział. Co gorsza, wchodzimy w las, więc nie ma widoczków. Prawie skandal. No ale trudno, co robić, jak mawiał klasyk.

Jakoś dajemy radę i wychodzimy wreszcie na otwartą przestrzeń. Zaczyna się interesująco chmurzyć. Adrianowe narzekania i zaklinanie chmur się sprawdza, byle nie sprawdziło się mocniej, bo momentami wydaje nam się, że nad pobliskimi górami pada deszcz, a my nie mamy nic przeciwdeszczowego, bo nie było opadów w prognozie.

Przed Zazrivą otoczenie zmienia się na płaskowyżowe. Grzbiet masywu Velkej Luki można porównać do Halnej Fatry, czy też Karkonoszy - wysoko wznoszące się góry ze stromym podejściem i dużym płaskim obszarem na szczytach.

na Zazrivej

Na szczęście na straszeniu deszczem się kończy - będziemy tego dnia świadkiem dynamicznie zmieniającego się nieba bez przykrych niespodzianek, za to z niewielkimi „fajerwerkami".

 

Krywańska Mała Fatra

Kozol, Čipčie

Minčol, Maly Minčol

górski krajobraz

tajemnicza ścieżka przed Križavą

Pod szczytem Križavy znajdują się obiekty stacji przekaźnikowej - dwie wysokie wieże oraz budynek. Wszystko jest otoczone wysokim betonowym murem. Wieże te stanowią charakterystyczny element krajobrazu grzbietu i są widoczne z daleka.

Za Križavą schodzimy nieco z grzbietu - idziemy na obiad do Chaty Javorina. To schronisko turystyczne wybudowane otwarte w listopadzie 2020 roku o modnej ostatnio bryle a'la stodoła. Pod samo schronisko prowadzi z samego dołu asfaltowa droga, którą wyjeżdżają rowerzyści. Czy wyjazd elektrykiem po asfalcie, ale jednak na dużą wysokość (przewyższenie od dołu wynosi 1000 metrów) można uznać za rowerowanie górskie? Temat jest dyskusyjny, choć ja do elektryków w górach nic nie mam, bardziej mnie irytują panoszące się w niektórych rejonach motocykle crossowe i quady.

Jadalnia jest ładne urządzona w drewnie, czuć nowość wyposażenia. Zamawiamy gulasz kotlikowy i Kofolę. Gulasz jest smaczny, bardzo dobrze przyprawiony, cena kociołka wraz z pieczywem to 6,6 Euro, czyli na nasze ok. 29 zł. Mam takie doświadczenia, że słowackie schroniska wygrywają z polskimi niższą ceną oraz lepszą jakością jedzenia, czego dowodem jest tutejszy gulasz i czego dowodem będzie również jedzony za dwa dni obiad w Chacie Pod Suchym.

Gdy wychodzimy ze schroniska, wita na spore zachmurzenie. To dość typowe dla ciepłych dni (choć dziś akurat za ciepło nie jest) wczesno popołudniowe „przesilenie", które potem przechodzi w słoneczne późne popołudnie. Mam też nadzieję i pewne przekonanie, że dziś będzie podobnie. W związku z tym sugeruję Adrianowi, byśmy chwilę poczekali na łąkach nad schroniskiem, bo moje oko mówi mi, że warto. Adrian, podobnie jak ja, jest zapalonym fotoamatorem, a fotografia krajobrazowa to często czekanie na właściwe światło. Dobrze, że nie ma dziś z nami naszych małżonek, bo możemy spokojnie poczekać. Czekamy, czekamy i się doczekujemy.

Po ładnych pejzażach sprzed wieży przekaźnikowej szczyt Velkej Luki lekko rozczarowuje. Nic to, bo jeszcze mamy sporo grzbietowego szlaku do przejścia.

Kozol

Teraz czerwony szlak znika w kosodrzewinie, aż do Vidlicy idziemy w takim wielkim tunelu. Kosodrzewina jest gigantyczna, jeszcze nigdy nie spotkałem się z tak wielką i rozłożystą niczym w jakiejś tropikalnej dżungli, a nie w karpackich górach. Robi wrażenie.

Za Vidlicą znowu wychodzimy na otwartą przestrzeń. Opuszczamy czerwony szlak prowadzący przez cały główny grzbiet Małej Fatry i żółtym szlakiem kierujemy się powoli do zejścia w dół. Kierujemy się bardzo wolno, bo jeszcze przed nami całkiem sporo fatrzańskich hal. Znowu mamy dłuższy postój spowodowany czekaniem na słońce, na szczęście zakończony pozytywnie.

W okolicy Podkovy obserwujemy punktowe zjawiska atmosferyczne - pas ciemnego nieba wskazujący na duże miejscowe opady deszczu naprzemiennie z pojawiającą się tego dnia kilka razy tęczą. Ponieważ opady mają charakter miejscowy, tęcza nie jest imponująco duża, to raczej jej wycinek, ale zawsze coś.

Vtačnik na horyzoncie

Klak

po prawej Podkova

Stražov

Wielki Chocz, za nim Tatry

Za Podkovą szlak chowa się między drzewa, wydaje mi się, że już nic ciekawego się dziś nie wydarzy, a ja po prostu nie sprawdziłem dokładnie mapy. Nawet chowam aparat do plecaka, co mi się zdarza bardzo rzadko na wycieczce, głównie w przypadku dużych trudności czy ekspozycji. Ale staje się to, o czym pisałem przy okazji czatowania na słońce nad schroniskiem - gdy docieramy na Humience, to gwałtownie się nad nami rozpogadza, a niskie słońce późnego popołudnia ciepło oświetla otoczenie, co w połączeniu w ciągle dużymi chmurami nad pobliskimi górami daje mocny akcent na zakończenie wycieczki.

Humience

w dole miasto Martin

A zejście do Bystricki? Podobnie jak wyjście z Vrutek - długie, strome i nudne. Na szczęście na grzbiecie dużo się działo: nie było jakiejś super przejrzystości, ale dynamika i zmienność warunków atmosferycznych wynagrodziły nam to w dwójnasób. Deszcz do nas nie dotarł, a na dole nie musieliśmy czekać na autobus miejski, tylko od razu mogliśmy pojechać po drugi samochód, a potem się rozjechać się: Adrian do Cieszyna, ja do Terchovej. Obaj w poczuciu udanej wycieczki, z gatunku tych które zapadają w pamięć. A dwa dni później poszedłem na Suchy, tam widoczność była żyleta.

Sebastian Słota