Dolina Pałaców i Ogrodów

Zamki i Pałace Kotliny Jeleniogórskiej.

Znajduje się tu około 30 zamków i pałaców - leżą one w sporym zagęszczeniu na powierzchni 100 km2 tworząc grupę, która zyskała miano „Polskiej Doliny nad Loarą".

Nie przepadam za takimi określeniami, porównującymi skarby polskiego krajobrazu do ich zachodnich odpowiedników, bo sugeruje to, że są one czymś słabszym, odtwórczym, a przecież Polska pięknym krajem jest i nie ma się czego wstydzić.
W celu ochrony tych obiektów w 2008 roku został utworzony Jeleniogórski Park Kulturowy. Od 2005 działa też prywatna Fundacja Doliny Pałaców i Ogrodów Kotliny Jeleniogórskiej przez właścicieli kilku pałaców utworzona w celu promocji tego regionu oraz zbierania funduszy na renowację zabytków. Są też czynione starania o wpisanie Doliny na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Pałace te są w różnym stanie: najlepiej zachowane i odrestaurowane obecnie funkcjonują jako obiekty hotelowe, niektóre służą jako obiekty użyteczności publicznej jak np. Pałac w Mysłakowicach, w którym mieści się obecnie szkoła podstawowa, Pałac w Bukowcu będący siedzibą oddziału Fundacji Doliny Pałaców i Ogrodów Kotliny Jeleniogórskie lub Pałac Schaffgotschów w Cieplicach-Zdroju, w którym obecnie mieści się filia Politechniki Wrocławskiej.

Pałac Schaffgotschów

Niektóre z nich, jak np. Pałac w Dąbrowicy, popadły w ruinę, albo tak jak Zamek Chojnik są ruiną od XVII wieku. Jest też Pałac Dębowy w Karpnikach wraz z otaczającym go ogrodem stanowiący prywatną własność nie udostępnioną do zwiedzania nawet z zewnątrz.

Podczas naszych dwutygodniowych wakacji w Karpaczu nie byliśmy w stanie zobaczyć wszystkich miejsc tego bardzo atrakcyjnego turystycznie rejonu, trzeba było wybierać. Z Doliny Pałaców i Ogrodów postanowiliśmy obejrzeć te najładniejsze i najbardziej wypasione obiekty, dzięki którym rejon ten jest określany „polską  doliną Loary", zupełnie świadomie opuszczając ruiny i obiekty w średnim lub kiepskim stanie. Dodatkowo też mieliśmy w planie zwiedzenie dużego kompleksu pałacowo-ogrodowego w Bukowcu, ale ze świadomością, że możemy się nie wyrobić w jeden dzień i trzeba będzie zwiedzanie Bukowca przełożyć na inny dzień.

mapa naszej trasy

PAŁAC PAKOSZÓW W PIECHOWICACH

Barokowy pałac wzniesiony w 1725 roku. W latach 1771-1945 w rękach rodziny Hessów, służył jako obiekt mieszkalny oraz manufaktura - bielarnia lnu. Po II wojnie światowej został znacjonalizowany i wykorzystywany w różnych celach, m.in. jako dom dziecka. W 1959 roku pałac został wpisany do rejestru zabytków. W 2005 roku pałac został nabyty przez Hagena Hartmanna, wnuka ostatniej właścicielki, który w latach 2008-2012 odrestaurował obiekt i przystosował go do działalności hotelowej. Pięciogwiazdkowy hotel wraz z restauracją oraz strefą SPA i fitness został uruchomiony 1 kwietnia 2012r. Teren hotelu oraz pomieszczenia o charakterze historycznym są udostępnione do zwiedzania dla gości z zewnątrz. Zwiedzanie jest możliwe w weekendy o 14.00 w grupach powyżej 6 osób, po dokonaniu wcześniejszej rezerwacji.

Pałac jest otoczony 18,5 hektarowym terenem zielonym, obok pałacu znajdują się trzy niewielkie stawy, kiedyś pełniące funkcję stawów rybnych. Ceny w hotelu są pięciogwiazdkowe, na hotelowym parkingu dominowały auta z niemieckimi rejestracjami. 

Pałac Pakoszów jest położony w zachodniej części Kotliny Jeleniogórskiej, w bliskiej odległości od drogi Jelenia Góra - Szklarska Poręba, w odległości ok. 15-25 km od pozostałych zwiedzanych przez nas obiektów, zlokalizowanych w kilkukilometrowych odległościach mniej więcej na osi Jelenia Góra - Kowary.

front pałacu

sprzed hotelu rozciąga się widok na Karkonosze

pałac wraz z przybudówką

pałacowa sztuka

przed wejściem

PAŁAC NA WODZIE W STANISZOWIE

Pałac wzniesiony w 1786 roku i przebudowany w roku 1830. Do 1919 roku w posiadaniu kolejno kilku rodów niemieckich, w tym roku sprzedany agencji „Wiehmer und Schneller", a następnie państwu niemieckiemu, które w okresie międzywojennym stworzyło tu ośrodek doświadczalny w ramach Pruskiego Instytutu Zootechnicznego. Po 1945 roku, wykorzystując doświadczenia niemieckie, działalność zootechniczna była nadal prowadzona w ramach Rolniczego Zakładu Doświadczalnego. Kilka lat później w majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. W latach 90 XX wieku obiekt został zakupiony przez obecnych właścicieli, którzy rozpoczęli jego remont i od 2009 roku udostępnili obiekt jako trzygwiazdkowy hotel „Pałac Na Wodzie Emotions & Thermal SPA".

PAŁAC STANISZÓW

Renesansowy pałac z II połowy XVI wieku, wielokrotnie przebudowywany: na przełomie XVIII i XIX wieku w stylu barokowym i klasycystycznym, pod koniec XIX i w XX wieku uzupełniony o dwie przybudówki. Pałac otacza duży park krajobrazowy założony na przełomie XVIII i XIX wieku, zaprojektowany jako jeden z pierwszych parków w stylu angielskim na Dolnym Śląsku. Obok pałacu znajduje się budynek oranżerii. Pałac jest własnością prywatną, mieści się w nim hotel i restauracja. Działająca w pałacu Fundacja Forum Staniszów organizuje w nim liczne koncerty i wystawy.

Pałac Staniszów

jedno z wnętrz pałacu

w pałacowym parku

parkowy staw

parkowy romantyzm

dawna oranżeria - obecnie strefa SPA

PAŁAC WOJANÓW

Dla mnie najokazalszy i najpiękniejszy z pałaców Kotliny Jeleniogórskiej, mogący uchodzić na symbol Doliny Pałaców i Ogrodów. Jego bryła (wraz z otaczającymi budynkami) robi duże wrażenie i może uchodzić za element scenografii niejednego filmu historycznego. Historia dóbr wojanowskich sięga XIII wieku. Na przestrzeni dziejów wielokrotnie zmieniały one właściciela. W latach 1603-1607 został tu wybudowany nowy pałac w stylu renesansowym, szybciutko spalony przez Szwedów w 1642 w trakcie wojny trzydziestoletniej (długo nie wytrzymał). Pałac został odbudowany w 1667 roku, następnie był kilkakrotnie przebudowywany na przestrzeni dziejów. W latach 1832-1833 został tu stworzony park krajobrazowy, przylegający do rzeki Bóbr. Po drugiej stronie Bobru znajduje się Pałac Łomnica.

Podczas II wojny światowej na terenie posiadłości naziści urządzili obóz pracy dla robotników przemysłowych. Po 1945 roku w pałacu mieściła się dyrekcja PGR, co jak się okazuje, było częstych losem szlacheckich pałaców. Od 2004 roku właścicielem obiektu jest spółka „Pałac Wojanów", która pięknie odrestaurowała pałac i budynki oficyn (stajnia, wozownia), oraz park pałacowy. Aktualnie w pałacu mieści się hotel, restauracja i centrum konferencyjne.

Pałac w Wojanowie jest udostępniony do zwiedzania, ale tylko dla grup powyżej 20 osób z przewodnikiem po wcześniejszej rezerwacji.

Pałac Wojanów od frontu

zabudowania gospodarskie pałacu

Pałac Wojanów od strony parkowego stawu

wieże Pałacu Wojanów

PAŁAC ŁOMNICA

Barokowy pałac wraz z budynkiem mieszkalnym usytuowanym z tyłu, przy ogrodzie, zwanym „Domem Wdowy" został wzniesiony w XVII wieku. Pałac był przebudowywany w XVIII i XIX wieku. Po II wojnie światowej został znacjonalizowany, w budynku pałacu mieściła się szkoła. Budynek nie był przez długie lata remontowany, z uwagi na kiepski stan techniczny w 1977 roku szkoła została z niego wyprowadzona, a budynek z biegiem lat ulegał coraz to większej dewastacji. W „Domu Wdowy" mieściła się dyrekcja miejscowego PGR.

W 1991 Agencja Nieruchomości Rolnych wystawiła pałac na sprzedaż. Ulrich von Küster, wnuk przedwojennej właścicielki pałacu, wraz z żoną Elisabeth nabyli pałac. W 1995 roku właściciele dokupili, również od Agencji Nieruchomości Rolnych „Dom Wdowy" i ośmiohektarowy park pałacowy, tak by posiadłość była kompletna.

Prace renowacyjne w Łomnicy rozpoczęły się w 1991 roku, a już w 1997 roku w „Domu Wdowy" został otwarty hotel wraz z restauracją. Główny budynek pałacu został udostępniony do zwiedzania, również dla turystów indywidualnych, znajdują się tam ekspozycje dzieł dolnośląskich artystów oraz multimedialna wystawa „Trzy wieki życia pałacu", ponadto ma tam siedzibę Stowarzyszenie Pielęgnowania Kultury i Sztuki śląskiej. Znajdujący się po drugiej stronie drogi zespół folwarczny pełni obecnie funkcje obsługi ruchu turystycznego, znajdują się tu sklepy w wyrobami regionalnymi, kuźnia, piekarnia i restauracja.

Pałac Łomnica

park pałacowy

Dom Wdowy

Dom Wdowy

altanka dla dwojga na romantyczną kolację

ZAMEK KARPNIKI

Zamek został zbudowany w XIV wieku, był kilkakrotnie przebudowywany, a jego obecny wygląd jest efektem przebudowy z 1846 roku. Zamek jako jedyny z przez nas zwiedzanych ma charakter obronny: jest otoczony fosą, a wejścia do zamku dodatkowo strzeże wysoka wieża.

Do 1945 roku zamek przechodził wielokrotnie z rąk do rąk. W latach 1945-1949 w zamku mieścił się Uniwersytet Ludowy. Potem budynek kilka lat stał pusty, od 1956 roku zorganizowano tu Dom Pomocy Społecznej dla dzieci. W 1962 obiekt roku został częściowo wyremontowany i powstał w nim ośrodek kolonijny, niemniej z uwagi na zły stan techniczny mieszkańcy zamku musieli go opuścić w 1973 roku. Kilkukrotne próby zagospodarowania zamku kończyły się niepowodzeniem, a obiekt niszczał coraz bardziej.

Zamek wraz z przyległym terenem został zakupiony w 2009 przez spółkę deweloperską i odrestaurowany z zachowaniem zamkowego klimatu. Mieści się w nim hotel wraz z restauracją, jakżeby inaczej. W sumie dość typowa historia, jakich zapewne są dziesiątki na Ziemiach Odzyskanych, w tym wszystkie opisane tutaj: pałac wybudowany w dawnych wiekach, przebudowywany, będący w posiadaniu niemieckich rodów, po 1945 znacjonalizowany, przeznaczony na siedzibę PGR, szkołę lub inny obiekt użyteczności publicznej, ale jednak systematycznie niszczejący i podupadający, m.in. z uwagi na olbrzymie koszty renowacji, po upadku PRL przejęty przez prywatnych właścicieli, nierzadko spadkobierców dawnych rodów, adaptowany na luksusowy hotel.

Zamek Karpniki

wejście do Zamku Karpniki

Z tyłu zamku znajduje się ścieżka, którą można dojść na polanę z widokiem na Sokoliki w Rudawach Janowickich.

Na zwiedzanie ostatniego etapu wycieczki: zespołu pałacowo-parkowego w Bukowcu, najrozleglejszego z tutejszych obiektów tego typu w Kotlinie Jeleniogórskiej, brakło nam czasu tego dnia. Pojechaliśmy tam w dzień następny. Park w Bukowcu okazał się na tyle ciekawym i dużym miejscem, że postanowiłem mu poświęcić osobny wpis.

Sebastian Słota