Görlitz - niemieckie miasto nad Nysą Łużycką

Perła architektury na niemiecko-polskim pograniczu.

Görlitz – niemieckie miasto położone nad Nysą Łużycką, przy granicy z Polską. Do 1945 tworzyło jedno miasto z położonym po drugiej stronie Nysy Zgorzelcem, który stanowił przedmieścia Görlitz. Miasto jest małe, zamieszkuje je 54 tys. mieszkańców. Jest jednym z niewielu niezniszczonych podczas II wojny światowej miast niemieckich, dzięki czemu zachowało swój układ przestrzenny oraz niezliczoną ilość zabytków z różnych epok historycznych  - podobno aż 4000. Miasto jest piękne i zadbane, przyczynił się do m.in. brak zniszczeń wojennych, ale dużo większy wpływ na to miał anonimy darczyńca, który w latach 1995-2016 przelewał na konto miasta milion marek niemieckich, a później ich równowartość w euro. Cała ta kwota pomogła w realizacji ponad 1500 projektów. Zarządzaniem środkami zajmowała się Fundacja Starego Miasta, anonimowy darczyńca był informowany corocznie o prowadzonych projektach.  Fundacja przydzielała środki na renowację zarówno budynków publicznych, jak i kościelnych i prywatnych. Dzięki pomocy darczyńcy zostało odrestaurowanych aż dwie trzecie kamienic Starego Miasta. Po mieście krąży plotka, że ów darczyńca był skruszonym nazistą, którego na starość ruszyło sumienie i chciał w ten sposób odkupić swe winy. Jak było naprawdę, pewnie się nie dowiemy, gdyż darczyńca bardzo chronił swą anonimowość i zastrzegał, że w przypadku prób śledzenia jego tożsamości wstrzyma darowizny.
Ciekawym efektem ubocznym dobrego stanu görlitzkiej starówki jest wykorzystanie jej na potrzeby wielu filmów, czemu sprzyjała również bliskość Berlina. W Görlitz nakręcono ponad 100 filmów, w tym takie jak „Grand Budapest Hotel”, „Bękarty Wojny”, „W 80 dni dookoła świata”, „Obrońcy skarbów”, „Zakochany Goethe”, „Lektor”.
Miasto stanowi ciekawe miejsce na jednodniową wycieczkę podczas pobytu w zachodnich Sudetach, my zwiedziliśmy je podczas naszych wakacji w Karpaczu, z którego jechaliśmy do Görlitz przyjemną, szeroką drogą, jakże inną od krętych dróg okolic Karkonoszy.

PARKING, MOST STAROMIEJSKI, KOŚCIÓŁ EWANGELICKI ŚW. PIOTRA I PAWŁA

Polecam parkowanie po polskiej stronie, przy ul. Wrocławskiej, tuż przy moście na Nysie Łużyckiej. Most Staromiejski, niedostępny dla samochodów, łączy oba miasta (niegdyś stanowiące całość). Przy moście znajduje się:
- budynek dawnego młynu, w którym obecnie działa kawiarnia,
- Waidhaus – najstarszy zachowany świecki budynek Görlitz, wybudowany w XII wieku, służący na przestrzeni wieków bardzo wielu  celom, a od XVI jako skład sukna i miejsce pracy sukienników i farbiarzy.

kościół ewangelicki św. Piotra i Pawła widziany z Mostu Staromiejskiego

dawny młyn

Most Staromiejski

Waidhaus

kawiarnia w Waidhaus

Kościół jest następnym budynkiem stojącym za Waidhaus. Jest to największy kościół halowy w całej Saksonii. Powstał on w XI wieku, jakkolwiek jego rozbudowę zakończono dopiero w wieku XV, po zakończeniu wojen husyckich. Wieże o wysokości 84 metrów zostały zbudowane w XIX wieku.

W kościołach w centrum Görlitz fotografowanie jest płatne, kosztuje 1,5 euro. W każdym kościele jest stanowisko informacji turystycznej, jest pan, który dogląda kościoła oraz turystów i właśnie on pobiera te opłaty. Z podobnym zjawiskiem spotkałem się również po polskiej stronie: w bazylice w Krzeszowie (opłata za fotografowanie 5 zł), a w kościele Podwyższenia Krzyża Św. W Jeleniej Górze to w ogóle za wejście trzeba było zapłacić 4 zł / 1 euro. Takie czasy.

Fotografuję lustrzanką, której jedną z cech jest to, że jest głośna. Ale udało mi się wykorzystać fakt, że głośno grały organy, to cyknąłem jedno zdjęcie wnętrza kościoła.

Świątynie ewangelickie w Görlitz, jak i te, które widziałem np. w Jeleniej Górze są utrzymane w innej stylistyce niż większość polskich zabytkowych kościołów katolickich, są bardziej surowe, ascetyczne, nieprzeładowane freskami i złoceniami.

MIĘDZYMURZE MIKOŁAJA

Położone obok Kościoła św. Piotra i Pawła jest jedną z dwóch pozostałości podwójnych murów wokół miasta, które wraz z czterema wieżami, licznymi bastionami oraz zespołem potężnym bram broniły Görlitz. Wielkie otwory strzelnicze wskazują na stosowanie armat do obrony. W latach 1953-1954 Międzymurze zostało przekształcone na tereny zielone w ramach narodowego programu odbudowy kraju. Trochę jak Planty w Krakowie, choć w wersji mini.

CAFE ORIENTAL

Kawiarnia, w której można poczuć atmosferę Bliskiego Wschodu: napić się kawy parzonej w tygielku, herbaty z kardamonem lub zażyć sziszy. Niestety było wcześnie rano i kawiarnia była nieczynna.

NEIßESTRAßE I BRÜDERSTRAßE

Ulice, którymi znad Nysy można dojść do Untermarkt (Rynku Dolnego). Są wyłączone z ruchu samochodowego, zabudowane pięknymi mieszczańskimi kamieniczkami, niektórymi pochodzącymi z XVI wieku. Te ulice robią wrażenie i oczarowują przepychem i starannością wykończenia, a że są świeżo odrestaurowane, to lśnią prawdziwym blaskiem.

UNTERMARKT (Rynek Dolny)

Plac otoczony pięknymi kamieniczkami, z których wiele ma charakter domów halowych, które w przeszłości oprócz funkcji mieszkalnej służyły jako miejsca składu i sprzedaży towarów. Wysokie sklepienia w podcieniach pozwalały na wjazd konnych zaprzęgów. Mieszkali tu najbogatsi kupcy Görlitz. Na Dolnym Rynku znajduje się wiele zabytkowych obiektów:

• Rathaus (Stary Ratusz) zbudowany w XIV wieku, będący niegdyś siedzibą władz miejskich, zwieńczony 60-metrową wieżą, ozdobioną dwoma zegarami.
• Rathaustreppe (Ratuszowe Schody)  wybudowane w XVI wieku prowadziły do głównego wejścia do ratusza. Szczyt schody zdobi  posąg Temidy, greckiej bogini sprawiedliwości. Z mównicy położonej obok posągu Temidy ogłaszano wyroki sądowe i uchwały rady miejskiej.
• Nowy Ratusz – budynek zbudowany w stylu neorenesansowym, ukończony w 1903 roku.
• Fontanna Neptuna – zbudowana w XVIII wieku w barokowym stylu
• Waga Miejska – budynek służący obsłudze kwitnącego w mieście handlu, w którym ważono i nakładano cła na przywożone do Görlitz towary.
• Schönhof – najstarszy z renensanowych budynków w mieście, w którym przez całe wieki funkcjonował ekskluzywny zajazd.
• Apteka Ratuszowa – XVI-wieczny budynek ozdobiony dwoma pięknymi zegarami słonecznymi. Na parterze kamienicy znajduje się kawiarnia z wnętrzem utrzymanym w stylu retro. Przysiedliśmy tu na kawę. Gdy składaliśmy zamówienie po niemiecku, okazało się że kelnerka jest Polką i nasze językowe wygibasy nie są potrzebne. Tak, w Görlitz pracuje wielu Polaków.
• Arachne – jeden z dwóch zegarów planetarnych, wskazujący dni i promienie planetarne.

Stary Ratusz i Waga Miejska

Ratuszowe Schody

Wykusz Schönhof

detal przy posągu Temidy

fontanna Neptuna

kamieniczki

Apteka Ratuszowa

zegar słoneczny Arachne

wnętrze kawiarni w budynki Apteki Ratuszowej

kamieniczki i podcienia na Untermarkt

Nowy Ratusz

boczne uliczki Görlitz

 

OBERMARKT (Rynek Górny)

Górny Rynek otaczają głównie XVIII-wieczne kamienice. Niestety, jego środek wykorzystywany jest jako parking, przez to Rynek traci dużo uroku. Plac zdobi Fontanna św. Jerzego.

fontanna św. Jerzego

Wieża Dawnej Bramy

dwie kościelne wieże dominują nad Obermarkt

Zwiedzamy również uliczki przylegające do Rynku. Przy Breiterstraße nie wszystkie kamienice zostały wyremontowane. Docieramy do Verrätergaße (uliczki Zdrajców), wąskiego zaułka pomiędzy kamienicami. Tam widzimy brzydszą stronę Görlitz, tyły kamienic w stanie takim sobie? Czyżby remontowane były tylko elewacje, a reszta architektury była pozostawiana sama sobie? Jest to pewna rysa na pięknie tego miasta.

Breiterstraße

Verrätergaße

KOŚCIÓŁ EWANGELICKI TRÓJCY ŚWIĘTEJ

Przy Górnym Rynku znajduje się kościół ewangelicki Trójcy Świętej, którego wnętrza szczególnie mnie urzekły. Kościół został zbudowany w XIII wieku, ale wiele elementów jego wnętrza (np. ołtarz) ma późniejsze pochodzenie.

kamienice przy Obermarkt

NA ZEWNĄTRZ DAWNYCH MURÓW OBRONNYCH 

Na skraju Górnego Rynku stoi XIV-wieczna Wieża Dawnej Bramy o wysokości 51 metrów. Jest to najwyższa z zachowanych w Görlitz wież obronnych.

Wieża Dawnej Bramy

Za linią murów obronnych znajduje się wybudowany w XV wieku Barbakan, w którym obecnie znajduje się Muzeum Historyczne. Wokół Barbakanu rozciąga się niewielki skwer, na którym posadowiony jest ogromny zegar otoczony kwiatami. Zegar działa, czego dowodem jest poniższe zdjęcie.

Barbakan

Obok Barbakanu zauważamy dwie sąsiadując kamienice, z których jedna jest odnowiona w całości, a w drugiej tylko parter.

POZA STARÓWKĄ

Dom Towarowy został zbudowany w 1913 roku i cechuje go piękna secesyjna architektura i wystrój wnętrz. W jego wnętrzach Wes Anderson nakręcił film „Grand Budapest Hotel”, który miał premierę w 2014 roku oraz otrzymał cztery Oscary, w tym za scenografię. Niestety podczas naszego wycieczki był zamknięty.

secesyjny Dom Towarowy

arkady Domu Towarowego

Przemierzając ulice położone na południe od Starego Miasta trafiamy na Auguststraße, kolejną ulicę, która może być wizytówką Görlitz. Pięknie zachowane i odrestaurowane kamienic, robią duże wrażenie.

W rejonie Dworca Kolejowego znajduje się katedra św. Jakuba, neogotycki obiekt wybudowany w latach 1898-1900, zwieńczony 68-metrową wieżą. Tu fotografowanie jest bezpłatne.

Berlinerstraße to główna ulica handlowa Görlitz, z licznymi sklepami i punktami gastronomicznymi. Jednym z ciekawszych obiektów na tej ulicy jest Pasaż Straßburga łączący Berlinerstraße z Jakobstraße. W tym miejscu Otto Straßurg otworzył w 1887 roku pierwszy sklep z wyrobami tekstylnymi. Obecnie obiekt ten stanowi centrum handlowe.

Nie wszystkie kamienice w tym mieście lśnią blaskiem po renowacji, nawet przy ulicach handlowych. Przy Berlinerstraße straßy popadający w ruinę budynek hotelu Görlitzer Hof, nieużytkowany od 1992 roku.

NAD NYSĄ ŁUŻYCKĄ

Naszą wycieczkę po Görlitz kończymy tam, gdzie ją zaczęliśmy: w Zgorzelcu, przy parkingu na ul. Wrocławskiej, z widokiem na kościół ewangelicki św. Piotra i Pawła.

Sebastian Słota